---

Aankondiging
Vrijdagavond 7 maart geven Basebank en ondertekende een lezing over het vinden van historische locaties in het oorlogsmuseum Medemblik.
Na de pauze neem ik u graag mee naar het verhaal achter de bekende kreten “You stupid boy” en “Don’t panic!”. Wat schuilt er allemaal achter de TV serie Dad’s army.

Kijk voor meer informatie op Lezingen: ‘De historische foto en zijn locatie’ & ‘Populaire cultuur uit de W.O.II’ – Oorlogsmuseum Medemblik

Enigma codemachine
Het Duitse leger gebruikte de Enigma-codemachine om geheime militaire berichten versleuteld te versturen en zo vijandelijke onderschepping te voorkomen. De machine bood een complexe en dagelijks wisselende codering, waardoor het vrijwel onmogelijk leek de berichten te ontcijferen. Dit gaf de Duitsers een tactisch voordeel in communicatie en coördinatie van hun troepen. Echter, in het geheim wisten de Britten in Bletchley Park de Enigma-code te kraken, wat hen een cruciale voorsprong gaf in de oorlog.
Zelf een keer een Enigma kan nu met de Virtuale Enigma
LINK

Het Ardennenoffensief
Het is half december 1944 en in de Ardennen zijn nog onervaren Amerikaanse grondtroepen aan het front. De generale staf zien de Ardennen als een geschikt gebied voor deze troepen om rustig te wennen aan hun gevechtstaak.
Aan dit “sleeping front” lopen ze weinig risico.
Maar de Duitsers blijken minder verslagen dan ingeschat en staan op het punt om een grote aanval uit te voeren in de richting van Antwerpen.
Dit offensief zal de geschiedenis in gaan als het Ardennenoffensief.
Er is nu een complete pagina te vinden in de database.
LINK

In het decembernummer van ’40 – ’45 Toen & Nu is uit!

MÜNCHEN hoofdstad van de Nazibeweging
Tragedie bij Soestdijk
Het vergeten bombardement van Bellingwolde

The Stengun (nieuw toegevoegd okt 24)
Na de evacuatie van Duinkerken medio 1940 had het Britse leger nog maar weinig wapens over. In een poging tot een snelle herbewapening schreven de militaire autoriteiten een dringende specificatie uit voor simpele machinepistolen, die in grote hoeveelheden geproduceerd konden worden. Met de MP 38 als voorbeeld gingen de ontwerpers aan de slag. Binnen enkele weken verscheen het resultaat. De twee ontwerpers waren majoor R.V. Shepherd en H.J. Turpin. Ze werkten in de Enfield Lock Small Arms fabriek. Vanuit deze drie namen werd de naam Sten voor het nieuwe wapen gevormd. Twee handboeken zijn nu te vinden op databank/handboeken/British- Canadian Army Handbooks

Aankondiging
Op 10 mei 2025 organiseren we weer een themadag ’40-’45 Toen en Nu in het Oorlogsmuseum Medemblik. Volg deze site voor meer informatie

Projector, Infantry, Anti-Tank (PIAT) 1943
Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 speelde de PIAT een belangrijke rol bij het vertragen van Duitse tanks. Britse parachutisten gebruikten het wapen effectief in de stedelijke gevechten in Oosterbeek en Arnhem, waarbij het hen lukte om enkele Duitse pantservoertuigen uit te schakelen.
Het handbook is te vinden in de Database, militaire handboeken, Britse handboeken.

’40-’45 Toen & Nu 198
Eén dezer dagen valt hij weer in de bus en over een dikke week is hij ook in de kiosk en boekhandel verkrijgbaar: het septembernummer van ’40-’45 Toen & Nu.
Het hoofdartikel (eigenlijk zijn het er twee) gaat over Private Albert Willingham, een Britse parachutist die in september 1944 in Oosterbeek het leven van een aantal burgers redde en daarbij zelf omkwam.
Daarnaast een bijzondere primeur: in deze uitgave staat namelijk het paspoort van Anton Mussert uit 1941 voor, dat sinds de oorlog verdwenen was en kortgeleden in handen van een particuliere verzamelaar kwam.
Het derde artikel in dit nummer is gewijd aan een bijzondere collectie anti-Japanse propagandaposters, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten werd gemaakt.

Oorlog voeren volgens het handboekje
In de Tweede Wereldoorlog waren handboeken onmisbaar voor een leger.
Ze zorgden voor de nodige uniformiteit en standaardisatie, versnelden de training en opleiding, ondersteunden aanpassingsvermogen en innovatie, en versterkten het moreel en zelfvertrouwen van de troepen. Door de vele uitdagingen van een wereldwijde oorlog konden soldaten en officieren vertrouwen op hun handboek als een essentiële bron van kennis en begeleiding. Deze handleidingen waren meer dan alleen maar boeken; ze waren de sleutel tot het efficiënt en effectief uitvoeren van militaire operaties op een wereldwijde schaal.
Tegenwoordig zijn ze een geweldige bron van informatie bij historisch onderzoek.

Bekijk de groeiende lijst van militaire handboeken in de database.

Handreiking voor het online beschikbaar stellen van archieven uit
en over de Tweede Wereldoorlog

De komende jaren vervallen steeds meer archiefwettelijke beperkingen op de openbaarheid van archieven uit en over de Tweede Wereldoorlog. Erfgoedinstellingen
bereiden zich daarop voor en willen deze openbare archieven ook online beschikbaar
stellen, zoals gebruikelijk is bij veel gevraagde archieven. Dit proces is op veel plaatsen
al aan de gang. Daarbij lopen instellingen op tegen de volgende vragen: Is het risico niet
te groot, dat er gevoelige informatie in zit van personen die nog in leven zijn? En dat er
nog auteursrecht op rust? Hoe kun je deze risico’s afwegen tegen het grote maatschappelijke belang van online openbare oorlogsarchieven?

Het consortium Oorlog voor de Rechter richt zich op de openbaarmaking en volledig
online plaatsing per 2025 van het grootste en meest geraadpleegde oorlogsarchief van
Nederland: het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Consortiumdeelnemers zijn het Nationaal Archief, het Huygens Instituut, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en de stichting WO2NET. Het consortium wil de met ditproject opgedane ervaringen graag delen met andere instellingen, en heeft daarvoor deze handreiking opgesteld.

Defence Overprints

Defence Overprints zijn geallieerde stafkaarten waarop door de geallieerden op basis van door hen uitgevoerde luchtfotostudies vijandelijke verdedigingswerken hebben ingetekend.
Deze collectie is nu te vinden in de Database/ Kaarten

Bommen en ontstekingen Hoe werken die?

Op de themadag is er gesproken over het effect van vliegtuigbommen en ontstekingen.
In dit handboek van de Amerikaanse luchtmacht wordt het nodige uitgelegd.
Link

Ben je geïnteresseerd in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. En je wilt zelf een keer de locatie van een historische foto vinden of een onderzoek doen naar een strijdverhaal, dan is deze dag voor jou. Deze thema dag draait om amateuronderzoekers die de indrukwekkendste verhalen boven weten te halen van achter hun pc. Of die in het veld de juiste locatie van historische foto’s weten te achterhalen voor een “Toen en Nu” vergelijking.
Op deze dag gaan veel van de gebruikte technieken passeren.
Of wil je van een bekende Uitgever horen, wat er allemaal komt kijken als je je eigen boek wil uitbrengen.

Inschrijving stuur een mail

Link Thema dag

Tommy The History Brigade

The History Brigade is nu ook te volgen op Facebook.
Link The History Brigade

De Holocaust
Toegevoegd in de databank, een donker stuk geschiedenis die nooit vergeten mag worden.

OSINT TOOLS

Toegevoegd aan OSINT-tools de website Pastvu.com
Dit archief is gemaakt door gebruikers en plaatst historische foto’s op hun locatie. Veelal Russische foto’s.

Wat was het weer op?

Wil je weten wat voor Weer het was op een bepaalde datum?
Gebruik dan Weerverleden.nl.

A.I. als hulpmiddel voor historische OSINT onderzoeken

Op het gebied van Artificieel Intelligence oftewel ‘kunstmatige intelligentie’ gebeurd er van alles. Ook binnen de wereld van de open bronnen onderzoeken heeft de A.I. zijn intreden gedaan.  Een van de programma’s die gebruikt kan worden is GEOSPY. De resultaten zijn nog beperkt. Maar kan mogelijk wel wat aanwijzingen geven naar een locatie.
Link: https://geospy.web.app/

Pagina “V-wapens” toegevoegd aan de database

V-wapens (Vergeltungswaffen) zijn lange afstand wapens die het Duitse leger onder meer vanuit Nederland lanceerde op Antwerpen en Londen. Mislukte lanceringen en geallieerde tegenmaatregelen hebben een hoop leed en schade veroorzaakt in Nederland.

The History Brigade is nu ook te vinden op Instagram.

’40-’45 Toen en Nu gaat door!

Nog een paar dagen, dan valt bij de abonnees het nieuwe nummer van Toen & Nu op de mat. Vanaf 9 december ligt het ook in de kiosk en boekhandel. Het is een bijzonder nummer, want dit is de allerlaatste vertaalde After the Battle, die anderhalf jaar geleden ophield te bestaan. Maar 40-45 Toen & Nu gaat wél door, en terwijl u dit leest, wordt er hard gewerkt aan uitgave (196), die in maart 2024 uitkomt.

Musea, archieven, bibliotheken en andere geschiedkundige organisaties opgelet!

Workshops in 2024

Stap terug in de tijd en ontdek de fascinerende geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog door middel van een boeiende workshop over Historisch OSINT (Open Source Intelligence) Onderzoek. Tijdens deze unieke workshop van van 3 uur neem ik je mee op een reis naar het verleden, waar je leert hoe je met behulp van moderne technologie en historische bronnen verborgen verhalen kunt onthullen.

Wat kun je verwachten?
Een introductie in de Wereld van OSINT en hoe je deze technieken kunt toepassen om historisch onderzoek te doen naar de Tweede Wereldoorlog.
Ontdek verborgen details en onbekende verhalen achter oude foto’s en archieven.
Leer simpele tools en methoden die professionals gebruiken om informatie te verzamelen uit openbare bronnen.
Krijg hands-on ervaring in het analyseren van historisch materiaal, variërend van foto’s en documenten tot persoonlijke verslagen.
Ontdek hoe je digitale archieven kunt doorzoeken en organiseren om waardevolle informatie te vinden.
Werk samen met mededeelnemers om historische puzzels op te lossen en nieuwe informatie te ontdekken.

Of je nu een beginner bent in OSINT of al ervaring hebt, deze workshop is ontworpen om aan verschillende niveaus van kennis te voldoen.
En alles in een presentatievorm die een groot deel van de geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog zal aanspreken.

Musea, archieven, bibliotheken en andere geschiedkundige organisaties opgelet.

Het biedt juist organisaties die zich bezig houden met de Tweede Wereldoorlog een kans om met deze laagdrempelige workshop een brug te slaan tussen uw organisatie en publiek. Creëer en bindt een groep van geïnteresseerden aan je organisatie door deze workshop binnen de eigen locatie te verzorgen.

De workshop is alleen te boeken voor organisaties of groepen.

Voor mogelijkheden en vragen gebruik de contactpagina.

5-11-23
Lijst “vermiste geallieerde grondtroepen” toegevoegd aan de database

Op Nederlands grondgebied bevinden zich nog zo’n 6.000 vermiste militairen en burgers uit de Tweede Wereldoorlog. Defensie is nog dagelijks bezig deze stoffelijke resten op te sporen en te identificeren. Vooral het laatste is ondanks moderne identificatiemiddelen zoals DNA nog steeds een enorme uitdaging. Men moet 100% zeker zijn voordat men er een naam aanhangt.
Toch zijn er al tientallen personen geïdentificeerd door archiefonderzoek.
Daarom deze lijst van vermiste militairen.

De Groene serie toegevoegd aan de database

De boekenserie ‘De strijd op Nederlands grondgebied tijdens de Wereldoorlog II’ zijn uitgebracht in de jaren ’50 en ’60. De boeken staan ook bekend als ‘De groene serie’, naar de kleur van de kaft.

De basis voor de boeken zijn gelegd al tijdens de oorlog. Er is een grote behoefte aan een reconstructie van alle gebeurtenissen. Hiervoor verzamelt het Hoofdregelingsbureau, afdeling I ‘Krijgsgeschiedenis en informatiebureau gevonden en vermisten’ zoveel mogelijk informatie.
Het Hoofdregelingsbureau stelt een vragenlijst op voor Nederlandse militairen die hebben deelgenomen aan de strijd tijdens de meidagen en doet een oproep voor het aanleveren van gevechtsverslagen. Deze informatie vormt de basis voor de ‘Groene serie’. De schrijvers kunnen ook veelal putten uit eigen ervaring, aangezien zij ook als officieren in de meidagen actief waren.
Het werk van de militairen die de informatie verzamelen en beginnen met het schrijven van de nog voortdurende oorlog staat onder toezicht van de bezetter.
Het Hoofdregelingsbureau wordt op 1 februari 1942 opgeheven.
Na de Duitse capitulatie kan het historisch onderzoek werk weer officieel verder gaan, dit keer onder de vlag van de Geschiedkundige Sectie bij het Hoofdkwartier van de Generale Staf.

Vanaf 1951 tm 1970 verschijnen alle delen. Deze delen komen soms in de handel maar zijn enorm prijzig. Gelukkig zijn de delen in 2018 gedigitaliseerd en online beschikbaar gesteld.

Link

Market Garden,
Het rapport van het Verzet omgeving Arnhem september 1944 (gevonden online)

Nieuw toegevoegd Historische vooronderzoeken

Binnen een Historisch Vooronderzoek – Niet Gesprongen Explosieven (HVO-NGE) worden voor een bouwproject alle mogelijke oorlogshandelingen in kaart gebracht. Hiervoor wordt feitelijk bronnenmateriaal verzameld, geïnventariseerd, beoordeeld en geëvalueerd.
Dit voor onderzoek toont aan of er in een gebied risico is op aantreffen van Ontplofbare Oorlogsresten (OO) of Niet Gesprongen Explosieven (NGE).
Dit kan variëren van pistoolmunitie tot vliegtuigbommen.

Deze vooronderzoeken bieden een schat aan onderzocht archiefmateriaal. Vaak staat uitgebreid beschreven welke gevechtshandelingen er in een bepaald gebied hebben plaats gevonden.
Zo geeft de HVO-NGE van de Gemeente Wassenaar een goed beeld van de hevige strijd tijdens de meidagen 1940 en de luchtaanvallen op de V2 lanceerinstallaties begin 1945.

Voorbeeld van waartoe een historisch OSINT-onderzoek kan leiden.

EEN SLACHTOFFER VAN GETOUWTREK TUSSEN GROOTMACHTEN

Wie wel eens op de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan in Den Haag is geweest kent vast wel het stuk begraafplaats met een groot wit herdenkingskruis. Op de stenen staan Engelse namen, legeronderdelen en jarentallen van rond de Eerste Wereldoorlog.
Het gedeelte is van de Commonwealth War Grave Commission (CWGC), de Engelse zusterorganisatie van de Oorlogsgravenstichting.
De aanwezigheid van deze graven is best bijzonder want Nederland bleef door zijn neutraliteit buiten deze Wereldoorlog. Toch liggen hier Britse militairen die zijn gestorven in Holland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Eén van de grafstenen wijkt af en vermeld alleen maar T. SADLER, civilian, overleden op 17 april 1918.

Maar hoe komt het dat een burger ligt begraven op een gedeelte van de algemene begraafplaats dat is voorbestemd voor Britse militairen, honderden kilometers verwijderd van het dichtstbijzijnde slagveld in België? Daarvoor moeten we terug in de tijd naar het jaar 1914.

ESCALATIE TOT OORLOG

In de zomer van 1914 lopen in Europa de spanningen op door de moordaanslag op Frans Ferdinand van Oostenrijk en zijn vrouw in Sarajevo. Als gevolg van deze moord stelde Oostenrijk-Hongarije aan Servië een ultimatum welke door Servië niet werd geaccepteerd. Daarop verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië.

Servië had een verdrag met Rusland. Rusland had verdragen met Frankrijk en met Groot-Brittannië. Oostenrijk had een verdrag met Duitsland en Italië. Door al deze verdragen escaleerde het tot een grote oorlog die wij nu kennen als de Eerste Wereldoorlog.

Veel landen werden verrast door de snelle ontwikkelingen. Ook vele Britse vrachtschepen die aan het laden en lossen waren in Duitse havens werden verrast. Voordat men kon reageren werden de schepen aan de ketting gelegd en de bemanning opgesloten. Zo ook Thomas Sadler uit Hull. Hij had zijn vrouw en zijn twee jonge dochtertjes een paar weken eerder verlaten en was aan boord gegaan van het vrachtschip genaamd Coralie Horlock.
Dit schip was 116 meter lang en woog 3920 ton. Met zijn stoommachines kon het een snelheid halen van 10 knopen (ongeveer 18,5 km/u). Het schip dat was gebouwd in 1903 en had al het nodige meegemaakt. Het was al een keer gestrand en lek geslagen en na een langdurige berging was het bij de reparatiewerkzaamheden uitgebrand en verkocht als schroot.
De eigenaar van Rederij Horlock zag toch nog wat in het wrak en liet het na aankoop opknappen en nam het in de vaart en vernoemde het naar zijn dochter Coralie.

Thomas werkte aan boord als stoker, zwaar en ongezond werk. Als de Coralie onverwachts aan de ketting wordt gelegd in de haven van Hamburg wordt Thomas en de rest van de bemanning opgesloten in het ruim. Ruim drie maanden zitten ze daar in slechte omstandigheden, afgesloten van de buitenwereld.

GEVANGENKAMP RUHLEBEN

In november 1914 worden de zeelui uit de ruimen gehaald en met bewaakte treinen overgebracht naar Berlijn. De Duitse regering heeft besloten om alle Britse mannen die in Duitsland bij het uitbreken van de oorlog zijn gevangen genomen, over te brengen naar een paardenrenbaan bij Berlijn genaamd Ruhleben, “het rustige leven” in het Duits.

Door hoge hekken met prikkeldraad en wachtposten te plaatsen is de paardenrenbaan omgebouwd tot een enorm gevangenkamp. De gevangenen worden ondergebracht met zes man in een van de tochtige paardenboxen of met tweehonderd man op de zolders van de aanwezige zeventwintig stallen. Er is er een centrale keuken en appèlplaats, waar dagelijks de mannen meerdere malen moesten opdraven om geteld te worden. Naast de zeelui waren er vele honderden anderen gestrand en gevangengezet in Duitsland. Sommige woonden al jaren in Duitsland en sommigen waren met een Duitse vrouw getrouwd. Andere waren er op zakenreis of vakantie. Er waren zo’n 200 Duitse bewakers, maar deze blijven aan de rand van het kamp.

Ondanks de kou, modder, overbewoning en karige voeding beginnen de gevangenen zich snel te organiseren, stroopten ze de handen uit de mouwen en maakten er het beste van. Er werden per barak “captains” aangewezen die orde op zaken stelden. Men begon met het opbouwen van een Little Brittain op de grens van Berlijn.
Door aanwezige gevangen bouwkundigen begon men al snel de infrastructuur in het kamp te verbeteren. Zo werden er meer toiletten en douches aangelegd. De verhoogde paden zorgden ervoor dat men droog over het kamp kon bewegen.
Men regelde dat men pakjes mocht ontvangen vanuit Engeland, die voor een groot deel via het neutrale Holland werden vervoerd. Men begon een moestuin en kweekte allerlei bloemen.

Er waren een paar Britse profvoetballers onder de gevangenen en deze lieten een voetbal opsturen en ze organiseerden onder de naam Ruhleben Football Association een competitie tussen de diverse barraken.
Naast hardloopwedstrijden over verschillende afstanden was het “Tug of war”, het touwtrekken tussen de verschillende barakken, een ware publiekstrekker. Thomas begon een eigen “tug of war”-team samen te stellen in zijn barak, nummer vier. Deze was bevolkt met grote sterke zeelui die wel met een touw konden omgaan. Het team van barak nummer vier, onder leiding van coach Thomas Sadler, versloeg in de competitie alle barakken en werd de grote winnaar.
Als coach won Thomas een medaille die in het kamp werd gegraveerd. Een lichtpuntje in het zware bestaan want ondanks het sporten en pakketjes waren de leefomstandigheden zwaar en leden veel van de mannen door de schijnbaar eindeloze gevangenschap aan de zogenaamde “barbed-wire disease”.

OVERPLAATSING NAAR ZWITSERLAND EN HOLLAND

Na eindeloze onderhandelingen tussen de strijdende partijen kwam men overeen dat militairen en burgers die al lang gevangen zaten, in aanmerking kwamen om de rest van de oorlog uit te zitten in het neutrale Zwitserland en Holland.
Door deze overeenkomst werden de eerste gevangenen in februari 1918 op transport gezet en kwamen in, onder andere, Den Haag aan. Hier werden ze ondergebracht in hotels en pensions in Scheveningen. Het was geen badseizoen dus dat zorgde niet voor problemen.

FATALE LONGONTSTEKING

Een tweede lichting kwam aan op Hollands Spoor op 23 maart 1918. Veel van deze mannen waren ziek en werden gelijk overgebracht naar het ziekenhuis aan de Tapijtweg. Zo ook Thomas Sadler. Hij leed zeer waarschijnlijk aan een ernstige longontsteking. Wanneer de longontsteking door een bacterie wordt veroorzaakt, kan dat nu behandeld worden met antibiotica, maar het eerste echte antibioticum, penicilline, wordt pas in 1928 door de Britse arts Fleming ontdekt.

Thomas Sadler overlijdt in de vroege ochtend van 17 april 1918. Zijn overlijden wordt bijgeschreven in het overlijdensregister van de Gemeente ’s-Gravenhage, maar foutief want zijn naam wordt als Saddler opgeschreven.
Hij wordt een paar dagen later begraven tussen de Britse militairen op de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan. Zijn schaarse persoonlijke eigendommen worden naar zijn weduwe gestuurd in Hull. Doordat hij geen militair was bleef zijn graf in nevelen gehuld.
Totdat er in 2022 op een internetveiling een sportmedaille wordt aangeboden, op naam van ene T. Sadler, Coach bij de “Tug-of-War” wedstrijden in 1915 te Ruhleben. Dit bleek het missende puzzelstukje te zijn om het raadsel rond zijn graf op te lossen.

Thomas Sadler heeft Hull dus nooit meer gezien en we kunnen stellen dat hij slachtoffer is geworden van a “tug-of-war” tussen grootmachten.

Gastblog geschreven door Tommy Hamelink.

Gepubliceerd: 24 april 2023 haagsgemeentearchief.nl

Bellingcat en historisch onderzoek

Lees het artikel van Bellingcat onderzoekster Annique Mossou over het gebruik van open source technieken en WO2 photo’s.

Link
Solving World War II Photo Mysteries With Open Source Techniques – bellingcat

Tommy’s TIP nr 2
Het gebruik oude ansichtkaarten

Veel plaatsen hebben de tand des tijds niet doorstaan. Ze zijn gemoderniseerd of helemaal herbouwd. Een tip is dan om een zoekslag te maken met behulp van oude ansichtkaarten. Deze waren vanaf 1900 enorm populair om te versturen en stellen je instaat om locaties te vinden.

Er zijn verschillende handige veilingsites vol met ansichtkaarten waar men vaak kan zoeken op plaats en zelfs straatnaam.

Voorbeeld
Vergelijk de ansichtkaarten het stadhuis van Arras uit 1909 en 1915

Bekende ansichtcard sites
Delcampe.net
https://www.delcampe.net/en_GB/collectables/postcards/

Ebay
Collectable Postcards & Supplies for sale | eBay

Grootste oorlogsarchief van Nederland wordt online doorzoekbaar vanaf 2025

Amsterdam / Den Haag – Het grootste oorlogsarchief van Nederland wordt digitaal toegankelijk voor een breed publiek. Met deze ambitieuze doelstelling start vandaag het project Oorlog voor de Rechter. Vier organisaties slaan de handen ineen om het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) te digitaliseren en de gedigitaliseerde archiefstukken leesbaar en doorzoekbaar te maken door middel van kunstmatige intelligentie. Vanaf 2025 is het CABR openbaar voor publiek en zullen de eerste dossiers te vinden zijn via Oorlogvoorderechter.nl. Er wordt daarbij rekening gehouden met de AVG-privacyregels, wat maakt dat misschien nog niet alle documenten online beschikbaar kunnen worden gesteld. 

Het CABR is het meest geraadpleegde en het grootste archief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Elk jaar komen duizenden mensen dossiers uit het CABR inzien bij het Nationaal Archief. In dit archief bevinden zich dossiers van zo’n 300.000 personen die verdacht werden van collaboratie met de Duitsers. Het beslaat in totaal bijna vier kilometer. Dossiers kunnen getuigenverslagen, lidmaatschapskaarten van de NSB, dagboeken, gratieverzoeken en soms foto’s bevatten. Over een groot deel van de verdachten bleek de verdenking ongegrond. Twintig procent is uiteindelijk veroordeeld door een bijzonder gerechtshof of tribunaal en bijna 1900 van hen kregen daarbij een gevangenisstraf van tien jaar of meer opgelegd.

Gezamenlijk project

Oorlog voor de Rechter is een gezamenlijk project van het Nationaal Archief, Netwerk Oorlogsbronnen, het Huygens Instituut en NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. De archiefstukken uit het CABR worden gedigitaliseerd met naar verwachting een gemiddelde productie van 152.000 scans per week. Met kunstmatige intelligentie wordt alles vervolgens digitaal leesbaar en doorzoekbaar gemaakt. Om de documenten uit het CABR beter te begrijpen en te plaatsen binnen een bredere context worden ze verrijkt met achtergrondinformatie. Ook wordt er doorverwezen naar bronnen die over hetzelfde onderwerp gaan uit andere collecties dan het CABR. 

De eerste digitale resultaten worden gepresenteerd op Oorlogvoorderechter.nl vanaf 2025. Gedurende het project gaan betrokken partijen in gesprek met belangenorganisaties over de omgang met persoonsgegevens. Het project loopt tot 2027. De mogelijkheid om dwars door het CABR te zoeken zal nieuwe inzichten geven over gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog, in al zijn diversiteit en vanuit verschillende perspectieven.

LINK Oorlog voor de Rechter
Bron Nationaal Archief

Tommy Tip nr 1
Meerdere zoekwoorden gebruiken

Bron, beeldbank Haags Gemeentearchief